Het ene kind zal zijn uiterste best doen om lief en voorkomend te zijn, alsof het daarmee het noodlot kan afwenden. Het andere kind voelt zich te kort gedaan en keert zich af van één of beide ouders, presteert slechter op school, gaat om met ‘foute’ vrienden of onttrekt zich aan het gezag van ouders.
Ontwikkelfase kind en scheiding
Er is veel onderzoek gedaan naar de wijze waarop kinderen zich ontwikkelen in diverse situaties, dus ook tijdens het proces van scheiden. Ieder kind is uniek. Wel maken kinderen gedurende hun leven verschillende fases door waarin zij specifieke zorg behoeven en specifieke voorzieningen nodig zijn. U als ouder weet als geen ander wat voor uw kind belangrijk is. Wat kunt u verwachten van uw kind in een bepaalde fase?
Hoe gaat u hier als scheidende ouders mee om?
- Hoe laat u uw kind weten dat u als ouders uit elkaar gaat, maar dat uw liefde voor uw kind onvoorwaardelijk en diepgaand blijft?
- Hoe communiceert u dat met uw kind?
Binding aan vader en moeder
Bij een echtscheiding ga je als partners uit elkaar maar de rol van ouder naar je kind blijft bestaan. In welke fase zit mijn kind en hoe kan ik mijn kind in deze fase begeleiden wat betreft de impact van de echtscheiding. Mijn kind zit in de fase:
Baby en echtscheiding
Een baby is voor zijn behoeftevervulling en verzorging totaal afhankelijk. Hij heeft behoefte aan rust, reinheid, regelmaat, veiligheid en voorspelbaarheid. Een baby ‘vaart’ als het ware op de emoties van de ouders. Ook al beheerst het kind de taal nog niet, het is wel zeer gevoelig voor de heersende emoties en zal daarop direct reageren.
Voor een goede hechting is het van groot belang dat het jonge kind beide ouders regelmatig blijft zien en door beiden verzorgd, gekoesterd en geknuffeld wordt. Voor een kind tot één jaar zal de omgangsregeling daarop moeten worden aangepast. Bij een kind van één jaar of ouder zal de overgang van de ene naar de andere ouder lastiger zijn en gepaard kunnen gaan met meer emoties.
Huilen van verdriet of boosheid is zijn manier om uiting te geven aan gevoelens van angst en onzekerheid. Vaste rituelen, zowel bij de ene als bij de andere ouder geven het jonge kind veel houvast. Het spreekt haast vanzelf dat het kind wanneer het bij u is, recht heeft op uw liefde, blijdschap en warmte. Probeer uw boosheid en ongenoegen over uw ex-partner niet te uiten in aanwezigheid van uw kind. Bewaar dit voor momenten wanneer uw kind er niet bij is. Deel ze bijvoorbeeld met uw vrienden of familie.
Peuter en echtscheiding
Een peuter kan bij echtscheiding heftig reageren (met boosheid en/of verdriet) op de breuk van zijn ouders. Zijn veilige wereld is ineens in elkaar gestort. Een kind in deze fase heeft veel behoefte aan duidelijkheid en voorspelbaarheid. Hij beheerst nog niet de taal om zijn gevoelens en onzekerheid onder woorden te brengen. U kunt hem duidelijk maken dat u van hem houdt. Dat de andere ouder (die vaak elders woont) ook van hem houdt. Dat u begrijpt dat het kind boos is, maar dat beide ouders voor hem blijven zorgen.
Een kind van twee heeft net geleerd om ‘nee’ te zeggen en zal dat woord met kracht gebruiken. Aan u als ouders de taak om zinvol grenzen te stellen en u hier beiden aan te houden. Houd voor ogen dat de grenzen bijdragen aan veiligheid van het kind. Ga met minder belangrijke zaken soepeler om, zodat u niet constant conflicten met uw kind heeft.
Kleuter en echtscheiding
Een kleuter creëert bij echtscheiding vaak een eigen realiteit. Een kleuter begrijpt de grote mensenwereld nog niet. Wanneer één ouder vertrekt, zal een kleuter bang zijn ook de ander te verliezen. Al zijn zekerheden vallen in één klap weg. Het is belangrijk dat een kleuter uiting aan zijn emoties mag geven en daarvoor erkenning en begrip krijgt. Geef een kleuter eerlijke antwoorden op zijn vragen en neem die vragen serieus.
Let tijdens de emotionele periode rond de scheiding op gedragsveranderingen bij uw kind en speel hier op een verantwoorde manier op in. Een kind dat zich opeens boos gedraagt, is vaak boos op de ouders, voelt zich in de steek gelaten. Geef de kleuter de ruimte om die boosheid te uiten, heb er begrip voor en help uw kind om zijn behoeften achter die boosheid te verwoorden. Sommige kinderen (ook oudere) denken dat het hun schuld is dat de ouders uit elkaar gaan en proberen zich extra lief en voorbeeldig te gedragen in de hoop dat alles dan weer goed komt.
Weer andere kinderen vallen terug en plassen opeens weer in bed of laten weer peutergedrag zien. Blijf uw kind vertellen dat u begrijpt dat de scheiding hem boos, verdrietig en onzeker maakt. Vertel uw kind dat het niet zijn schuld is dat de ouders uit elkaar zijn. Laat uw kind keer op keer weten dat beide ouders van hem blijven houden en voor hem blijven zorgen, ook al zullen een aantal zaken anders geregeld zijn.
Schoolkind en echtscheiding
Een schoolkind tussen 6 en 12 jaar oud reageert anders op de echtscheiding dan jongere kinderen. Zij zijn moeilijker te peilen en houden emoties vaker voor zichzelf. Het kan daardoor lijken dat de scheiding hem niet raakt. Dat is maar schijn. Ook hier is praten over emoties en gevoelens belangrijk. Laat het kind weten dat u hem en zijn gevoelens serieus neemt en er voor hem wilt zijn, ook tijdens en na de scheiding.
Waak ervoor dat uw kind kind kan blijven. Het is niet de bedoeling dat uw kind partij kiest. Laat zien in woorden en daden dat de liefde van beide ouders voor het kind onvoorwaardelijk is, al zullen de omstandigheden veranderen. Luister naar uw kind en geef duidelijkheid en antwoorden op vragen. Blijf respectvol, ook als u over uw ex-partner spreekt. Stimuleer uw kind om contact met de andere ouder te blijven houden.
Puber en echtscheiding
Een puber is zichzelf aan het uitvinden en onderzoekt zijn eigen grenzen. Pubers hebben een eigen mening en zullen sneller geneigd zijn om partij te kiezen voor één van beide ouders. Het gevaar bestaat dat zij bij echtscheiding verantwoordelijkheden op zich willen nemen waarvoor ze nog niet echt klaar zijn, vooral ook wanneer er jongere kinderen in het gezin zijn.
Sommige pubers trekken zich juist terug in zichzelf en gedragen zich onverschillig of gaan totaal hun eigen gang en brengen meer tijd door met vrienden, weg van thuis waar de problemen zijn.
Ook de puber heeft het nodig om van beide ouders te horen dat hij geliefd is door beide ouders. Dat hij belangrijk is voor beide ouders en ertoe doet. Benoem dat de scheiding niet de schuld van het kind is. Zorg ervoor dat uw kind met zijn vragen en problemen bij beide ouders terecht kan. Heb oog en oor voor zijn vragen en behoeften en leg uit dat beide ouders voor de kinderen blijven zorgen, ook al wonen zij niet meer bij elkaar.
In plaats van met uw puber te praten over de schuldvraag, kunt u beter benoemen hoe u en uw ex-partner in de toekomst zullen zorgen dat het leven van uw kind zo goed mogelijk geregeld zal worden. Prik door de emoties van onverschilligheid heen en blijf uw kind betrekken in alle gezinsactiviteiten. Laat het vooral nog kind zijn.